Co tak naprawdę napędza Cię do sukcesu i daje energię do życia? Co powoduje, że masz doła i nie masz chęci działania? Ba, wręcz odwrotnie – nie masz chęci być z innymi ludźmi, bo oni cały czas działają Ci na nerwy. W tym artykule dowiesz się co to są potrzeby psychologiczne, w jaki sposób ludzie je zaspokajają i co się dzieje kiedy nie robią tego w sposób pozytywny. Dowiesz się jakie ponosimy konsekwencje wynikające z braku ich zaspokojenia. Dowiesz się także, jak brak znajomości potrzeb psychologicznych – własnych oraz innych osób – rujnuje Ci firmę. 

Potrzeby psychologiczne w życiu codziennym

Wyobraź sobie sytuacje, która toczy się podczas spotkania rodzinnego. Cieszysz się, że możesz widzieć wszystkich przy jednym stole: dziadkowie, Twoi rodzice, Twoja żona i dzieci. Temat, który teraz omawiacie to wakacje. Dzieci wesoło rzucają pomysły i nawzajem się przekrzykują, który jest lepszy. Zaczyna Ci się już w głowie klarować wizja mile spędzonego czasu. Wtem babcia, do tej pory cicho siedząca z boku mówi: ‚Nie ma sensu, żebyście zawracali sobie mną głowę. Taka staruszka będzie Wam tylko przeszkadzać.’ Najpierw robi się niezręczna cisza, a potem każdy na swój sposób stara się pocieszyć babcię. Padają słowa w stylu ‚No coś Ty. My chcemy, żebyś była z nami. Nie jesteś taka stara.’ Itd. 

Teraz inna sytuacja. Ta rozgrywa się w Twojej firmie. Otrzymałeś duże zlecenie do klienta. Zysk z tej transakcji ma bardzo duży wpływ na Twój budżet w tym miesiącu. Cieszysz się, lecz tą radość przyćmiewa stres. Chcesz, żeby projekt był zrealizowany na najwyższym poziomie. Zbierasz zespół pracowników i omawiasz szczegółowo, co każdy ma z nich zrobić. Co chwilę weryfikujesz każde ich działanie. Oni przychodzą do Ciebie i pytają o każdy szczegół. W firmie czuć napiętą atmosferę. Denerwujesz się, że musisz odpowiadać na ich pytania. Myślisz sobie ‚Czy oni nie potrafią samodzielnie myśleć. Czy tylko ja ogarniam tą rzeczywistość? Może lepiej będzie, jak sam to zrobię od początku do końca. Po co właściwie ja ich zatrudniam?’ 

Co łączy te historie? One pokazują jak w życiu codziennym zaspokajamy swoje potrzeby psychologiczne. Te przykłady pokazują jak robimy to w negatywny sposób. Zastanów się przez chwilę nad babcią. Gdybyś mógł tę sytuacje obejrzeć z boku i napisać nowy scenariusz,  to jak by to wyglądało? Czy babcia faktycznie ma tylko jedno wyjście, a mianowicie przybrać formę ofiary (‚jestem taka biedna, bo jestem stara’)? Co ona faktycznie  robi? Czyż nie wzbudza poczucie winy u pozostałych członków rodziny? 

Potrzeby psychologiczne – analiza przykładów

A co sądzisz o takiej wersji: ‚Czy znajdzie się też miejsce dla mnie w Waszych planach? Też bardzo chę spędzić z Wami czas na wakacjach.’ Czujesz różnicę? Poczułeś teraz jakąś presje? A może już zacząłeś myśleć o tym, jak to dobrze, że babcia pojedzie, bo przecież Twoje dzieci lubią słuchać jak ona opowiada różne historie? A zatem którą wersję chciałbyś usłyszeć będąc przy stole? Która wersja spowoduje lawinę pozytywnych emocji u członków rodziny i da im okazję do wyrażenia pozytywnych uczuć do babci?

W drugim przykładzie możesz zaobserwować jak nadmierna kontrola (objaw negatywnego zaspokajania potrzeb psychologicznych) wpływa destrukcyjnie na samego szefa oraz na cały zespół. Jego członkowie czują się zdemotywowani, bo zadanie ma być wykonane dokładnie tak jak chce szef. Oni nie mieli nawet okazji zaprezentować  swoich pomysłów. Muszą spełnić jego oczekiwania, i dlatego co chwile dopytują o nie. A szef? Rozdrażnia go ta cała sytuacja, a ich postawa niejako wzmacnia w nim poczucie, że jego pomysły to są zawsze te jedyne i właściwe. Myśli sobie, że bez niego zespół nie jest w stanie zrealizować projektu. 

A teraz wyobraź sobie, że szef organizuje spotkanie całego zespołu. Omawia zlecenie, które otrzymał od klienta. Zaprosił wszystkich, by powiedzieli jak oni widzę realizacje tego projektu i co uważają za stosowne w danych okolicznościach. Pomyśl sobie przez chwilkę jak mógłbyś się poczuć, gdybyś to Ty był członkiem tego zespołu. Czy chciałbyś wesprzeć swoim pomysłem tak ważny projekt? Z pewnością chciałbyś pokazać, jak to, w czym jesteś dobry, może zostać wykorzystane w tym projekcie. W ten właśnie sposób rodzi się prawdziwa motywacja, która nie zostaje zduszona przez szefa. Szef nigdy nie przekona się o wartości pracy członków swojego zespołu, jeśli będzie nadmiernie kontrolował pracowników i nie pozwoli im się swobodnie wypowiadać. 

Potrzeby psychologiczne – definicja

Pokazałam Ci co to są potrzeby psychologiczne w praktyce. Jesteś zaskoczony tymi sytuacjami? Wiele osób nie łączy tych sytuacji z potrzebami psychologicznymi.  A w rzeczywistości, właśnie w nich wiele naszych problemów ma swoje źródło. One także stoją za naszymi sukcesami. Jak to zatem jest? Teraz podam Ci definicję i połączymy ją z tym co przeczytałeś wcześniej. 

Potrzeby psychologiczne to wrodzone, główne i najbardziej motywujące pragnienia, które muszą zostać zaspokojone, aby dana jednostka mogła efektywnie i produktywnie funkcjonować – główny głód, który musi zostać zaspokojony. Każdy typ osobowości ma różne potrzeby psychologiczne. (Bibliografia Kahler Communcations, Inc. Process Communication Model® Seminarium pierwsze – podstawowe zagadnienia, 1996, s.51)

Jak myślisz, co mogłoby być takim pragnieniem dla babci z naszego przykładu powyżej? Wg koncepcji PCM® takim pragnieniem jest chęć bycia zauważonym. Jest to podstawowa potrzeba dla osób, dla których percepcją są emocje. Tacy ludzie chcą być dostrzegani przez innych ludzi. Liczy się dla nich sam fakt, że inni dostrzegają, że oni po prostu są, a nie że coś zrobili dla nich. 

A szef jaką ma potrzebę? Szef ma potrzebę uznania swojej pracy za efektywną. Chce, żeby jego praca była zauważona przez innych. Jeśli nie zrobi tego w pozytywny sposób, to zaczyna dyskredytować innych ludzi. I w ten sposób rodzą się problemy w firmie. 

Negatywne zaspokajanie potrzeb psychologicznych

Z potrzebami jest tak, że one zawsze są zaspokojone. Czyli  szklanka zawsze jest pełna. Tylko od Ciebie  zależy, czy jest pełna czystej, odżywczej wody, czy też ta woda jest brudna. Jeśli jest czysta, to czujesz się dobrze sam ze sobą, masz energię i chęć do działania. Jeśli zaspokajasz Twoje potrzeby w sposób negatywny, to czujesz się żle, masz chandrę, jesteś rozdrażniony i jest to miejscy, w którym spotykają się wyłącznie negatywne emocje. Wtedy też często kłócisz się z innymi ludźmi. Czy rozumiesz już teraz jak ważna jest świadomość swoich potrzeb psychologicznych i zaspokajania ich w sposób pozytywny?

Zastanów się przez chwilę jak to jest, że ludzie zaspokajają te potrzeby w sposób negatywny. Tego nauczyliśmy się w dzieciństwie. Nauczyliśmy się zachowań, strategii, które pomagały nam dostać to, co chcieliśmy. Te strategie i zachowania dr Eric Berne określa mianem gier. Każdy z nas zatem gra. Ty też, nie wypieraj się! Dlaczego grasz? Masz ważny powód. 

„Gry były jednym z narzędzi, jakich używaliśmy w dzieciństwie, aby dostać to, czego chcieliśmy od świata. Gry zaspokajają wszystkie podstawowe rodzaje głodu psychologicznego. Zapewniają intensywne znaki rozpoznania, w sposób dramatyczny i ekscytujący strukturalizują czas, a także potwierdzają naszą podstawową egzystencjalną pozycję życiową. Jedyny problem polega na tym, że przynoszą negatywne efekty. W życiu dorosłym mamy już inne, bardziej skuteczne możliwości działania, które przynoszą pozytywne sposoby zaspokojenia tych rodzajów głodu.” (Bibliografia Ian Stewart, Vann Joines, Analiza transakcyjna dzisiaj, Dom wydawniczy Rebis, 2018, s.332)

Potrzeby psychologiczne – nasza strategia na życie

Z tej  definicji możesz wywnioskować, że negatywne zaspokojenia naszych potrzeb jest Twoją strategią od dawna. Nauczyłeś się reagować tak już bardzo dawno temu. Kiedy jednak nie robisz tego w sposób świadomy, to robisz sobie krzywdę. Te metody nie są zupełnie obojętne ani dla Ciebie, ani dla Twojego otoczenia. Tylko Ty możesz zmienić. Droga do zmiany zaczyna się wtedy, kiedy uświadomisz sobie, że możesz zmienić swoje zachowania.  

I to jest właśnie to co chciałabym, żebyś zapamiętał. Jeśli zrozumiesz ten mechanizm, poznasz własne potrzeby, to Twoja sytuacja ulegnie zmianie. To będzie pozytywna zmiana, bo pozytywne zaspokojenie potrzeb psychologicznych to pozytywne emocje. To będzie oznaczało, że będziesz miał energię do działania, dobre samopoczucie, i zdecydowanie mniej problemów. 

Jeśli jednak postanowisz nie zajmować się tym dalej, to kilka słów przestrogi. Chcę, żebyś wiedział, że brak zaspokojenia potrzeb psychologicznych w sposób pozytywny niesie za sobą całe mnóstwo negatywnych konsekwencji. Najważniejsza z nich jest to, że jesteś cały czas w sekwencji stresu. Czyli po prostu jesteś zdenerwowany. Jak się wtedy zachowujesz? Jesteś w stanie myślec logicznie i podejmować rozsądne decyzje? Zdecydowanie nie, nawet jeśli tak deklarujesz. Jak Twoja nerwowość wpływa na Twoje relacje z innymi? Czy policzyłeś już konsekwencje takich swoich zachowań? Dodaj do tego jeszcze kwestie zdrowotne, które wynikają z tego, że żyjesz w ciągłym stresie. 

Rodzaje potrzeb psychologicznych

Dr Taibi Kahler przypisał każdemu z sześciu typów osobowości określone potrzeby psychologiczne. Są one różne dla każdego z typu. Czyli coś, co jest dla Ciebie ważne, dla innych niekoniecznie. I sama wiedza o tym, co to jest, pozwoli Ci zweryfikować swoje oczekiwania, zarówno względem siebie jak i innych. Poczujesz zdecydowaną ulgę. 

Najbardziej w mojej pracy podoba mi się, jak poznanie tego zagadnienia wpływa na ludzi. Kiedy zaczynają rozumieć wszystkie zależności, które zaczynają się właśnie od potrzeb psychologicznych, to wtedy nagle wszystko staje się jasne, proste i takie lżejsze. To tak, jak byś poczuł, że ktoś ściąga Ci ogromny ciężar z pleców. Co za ulga! To obserwowanie ich reakcji jest dla mnie potwierdzeniem tego, że warto o tym mówić innym ludziom. 

Rodzaje potrzeb psychologicznych są uzależnione od typu osobowości. Należą do nich: rozpoznanie pracy, rozpoznanie struktury czasu, rozpoznanie przekonań, rozpoznanie osoby, rozpoznanie zmysłów, samotność, pozytywny kontakt i ekscytacja. Jak już wyjaśniłam Ci powyżej, niezaspokojone potrzeby w sposób pozytywny mają swoje negatywne odpowiedniki. Kiedy je będziesz znał, nauczysz się je eliminować z życia, i używać wyłącznie tych pozytywnych.  

Zapraszam Cię zatem do wgłębienia się w to zagadnienie.  Jeśli chcesz poznać swoje potrzeby psychologiczne to wypełnij test – Proces Communication Model®. Wiedzę zdobyta w tym zakresie wykorzystasz w życiu prywatnym, jak również i w biznesie. O tym co to jest Process Communication Model® możesz przeczytać tutaj: “Process Communication Model® – co to jest?” Nie tylko Twoje samopoczucie potwierdzi Ci, że było warto zdobyć się na ten wysiłek!